بسم الله الرحمن الرحیم

باب چگونگى معاشرت با دوستان مختلف‏

  امام جواد علیه السلام فرموده است: مردى در بصره در حضور حضرت على علیه السلام بلند شد و عرض کرد: در باره [ اقسام ] دوستان ما را خبر ده؟

حضرت فرمود: دوستان دو دسته ‏اند: دوستان مورد اعتماد و دوستان خنده ‏رو. دوستان مورد اعتماد به منزله کف دست و بازو و افراد خانواده، و دارایى انسان هستند، وقتى که برادرت مورد اعتماد توست از کمک مالى و جانى به او مضایقه نکن، و با دوستان او در دوستى خالص باش، و دشمنان او را دشمن بدار، و راز او را پنهان کن، و او را یارى ده، و خوبیهاى او را آشکار ساز. و بدان که اینها از کبریت احمر کمیاب‏ترند.

امّا دوستان خنده‏ رو، تو از معاشرت با آنان لذّت مى‏برى و با قطع رابطه از ایشان خود را از این لذت محروم مکن و بیشتر از آنان انتظار نداشته باش و مانند آنها با خوشرویى و خوشزبانى رفتار کن.

منبع: آداب معاشرت تألیف شیخ حر عاملی

بسم الله الرحمن الرحیم

باب استحباب خوشرفتارى با مردم و همسایگان‏

1- امام باقر (علیه السلام) فرمود: اگر می‏توانى بر کسانى که با آنها معاشرت میکنى تفوق داشته باشى، این کار را بکن.

2- امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمود: خود را براى خوشرفتارى با همنشین خویش آماده کن، و خلق و خویت را نیکو گردان، و زبانت را نگه‏دار، و خشمت را فرو بر، و سخنان بیهوده را رها کن، و عفو را پیشه ساز، و بخشنده باش.

3- ابو ربیع شامى گوید: به حضور امام صادق (علیه السلام) رسیدم در حالى که خانه پر از جمعیّت بود، فرمود: اى شیعیان آل محمد، آگاه باشید از ما نیست کسى که هنگام خشم بر خود مسلّط نباشد، و کسى که با یارانش بخوبى رفتار نکند و به آنان که با او خوش اخلاقى کرده ‏اند خوش خلقى نشان ندهد، و با همنشینانش بخوبى معاشرت نکند، و نسبت به همسایگان خوشرفتار نباشد و رعایت نمک خوارگى را ننماید.

4- امام باقر (علیه السلام) فرمود: زایر خانه خدا اجر و پاداشى ندارد اگر این سه خصلت در او نباشد: 1- تقوایى که او را از نافرمانى خدا بازدارد. 2- حلمى که به وسیله آن جلو غضبش را بگیرد. 3- با همنشینان بخوبى رفتار نکند. 5- امام صادق (علیه السلام) فرمود: پدرم می‏فرمود: زیارت‏ کننده خانه خدا پاداش ندارد وقتى که سه خصلت در او نباشد: 1- خلقى که با دوستش بتواند بخوبى رفتار کند، 2- حلم و بردبارى که با آن جلو خشم خود را بگیرد، 3- تقوایى که او را از ارتکاب محرّمات الهى بازدارد.

6- امام صادق (علیه السلام) فرمود: از مروّت نیست که انسان آنچه را که در سفر از خوبى و بدى همسفر می‏بیند بازگو کند.

7- عمار بن مروان گوید: امام جعفر صادق (علیه السلام) مرا نصیحت کرد و فرمود: تو را به پارسایى و برگرداندن امانت به صاحبانش، و راستگویى، و خوشرفتارى با همنشین سفارش می‏کنم، و هیچ نیرو و قدرتى نیست مگر از آن خدا.

8- مفضّل بن عمر گوید: به خدمت امام جعفر صادق (علیه السلام) رسیدم، به من فرمود: چه کسى با تو همنشین است؟ عرض کردم مردى از برادران ایمانى من.

فرمود: چه کار مى‏کند؟ گفتم از موقعى که با او آشنا شده ‏ام جایش را نمی‏دانم. به من فرمود: آیا نمی‏دانى کسى که چهل قدم با مؤمنى همگام باشد خدا از حقّ او در روز قیامت سؤال می‏کند؟

9- امام صادق (علیه السلام) از پدرانش نقل کرده است که: رسول خدا صلّى الله علیه و آله فرمود: هر کس سه خصلت در او نباشد عملش کامل نیست: 1- تقوایى که او را از معصیت خدا باز دارد. 2- خلق و خویى که با مردم مدارا نماید. 3- بردباریى که جهالت نادان را با آن برطرف سازد.

10- سیّد رضى در (نهج البلاغه) از حضرت امیر علیه السلام نقل مى‏کند که آن حضرت فرمود: چنان با مردم معاشرت کنید که اگر بمیرید بر شما بگریند و اگر از آنها دور شدید مشتاق دیدار شما باشند.

منبع: آداب معاشرت تألیف شیخ حر عاملی

بسم الله الرحمن الرحیم

- کثیر بن علقمه گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم مرا نصیحت فرمایید. فرمود: تو را به تقواى الهى، و پارسایى، و عبادت، و طول سجده، و برگرداندن امانت، و راستى در گفتار، و خوشرفتارى نسبت به همسایگان سفارش مى‏کنم، زیرا حضرت محمد (ص) براى همین منظور مبعوث شده است، با خویشاوندان پیوند، و از بیمارانتان عیادت کنید، در تشییع جنازه مردگانتان حاضر شوید، و زینت و افتخار ما باشید نه مایه ننگ ما، با اعمالتان ما را در نزد مردم عزیز و محبوب گردانید و آنها را دشمن ما نسازید، همه دوستیها را به سوى ما جلب و هر گونه بدگویى را از ما دفع کنید.

9- امام صادق (ع) مى‏فرماید که حضرت علىّ علیه السلام مى‏فرمود: باید در قلب تو نیاز به مردم و بى‏نیازى از آنان جمع شود نیاز تو به آنها در نرمى گفتار و خوشرفتارى، و بى‏نیازى تو از آنها در پاکدامنى، و پایدارى عزّت توست.

10- ابو اسامه گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که مى‏فرمود: بر شما باد به رعایت تقواى الهى و پارسایى، و تلاش و کوشش، و راستگویى، و رساندن امانت به صاحبانش، و خوشخویى، و خوشرفتارى با همسایگان. زینت و آبروى ما باشید نه باعث بى‏آبرویى ما.

آداب معاشرت اثر شیخ حرّ عاملی  ، باب اول

بسم الله الرحمن الرحیم

حبیب خثعمى گوید: امام صادق علیه السّلام به من فرمود: بر شما باد به اجتناب از معاصى، و تلاش و کوشش، و حضور در تشییع جنازه‏ها و عیادت بیماران، و حضور در مساجد با سایر مردم، و دوست بدارید براى مردم آنچه را براى خودتان دوست مى‏دارید، آیا شرمسار نیست کسى از شما که همسایه‏اش حقّ او را بشناسد ولى او حقّ همسایه‏اش را رعایت نکند؟

5- مرازم گوید: امام جعفر صادق علیه السّلام فرمود: بر شما باد به نماز خواندن در مساجد و خوشرفتارى با مردم، و به پا داشتن شهادت (براى اثبات حق)، و شرکت در تشییع جنازه، زیرا شما ناگزیر به مردم نیازمندید، و هیچ کس در زندگى‏اش از مردم بى‏نیاز نیست.

6- عبد اللّه بن سنان گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم که مى‏فرمود: شما را به تقواى الهى سفارش مى‏کنم، مردم را بر خود چیره نگردانید که خوار مى‏شوید همانا خداى عزّ و جلّ در قرآن کریم مى‏فرماید: «با همه مردم بخوبى گفتگو و معاشرت کنید». سپس فرمود: از بیماران آنان عیادت کنید، در تشییع جنازه‏شان حاضر شوید، و شهادت بدهید اگر چه به نفع یا به ضررشان باشد. و با آنها در مساجدشان نماز بگزارید تا آنچه میان شما و آنان متفاوت است مشخّص شود. 7- خیثمه گوید: امام صادق علیه السّلام به من فرمود: سلام مرا به دوستان ما برسان، و آنها را به ترس از خدا و عمل صالح سفارش کن، افراد تندرست از بیماران عیادت کنند، و ثروتمندان فقیران را مورد توجه قرار دهند، و در تشییع جنازه مردگان حاضر شوند، و به خانه‏هاى یک دیگر بروند، و در امور دین با یک دیگر مذاکره کنند، زیرا رعایت این امور باعث جاودانگى دستورات ماست، خداوند رحمت کند بنده‏اى را که دستورات ما را زنده نگه دارد. اى خیثمه آنان را آگاه کن که تنها چیزى که آنها را از غیر خدا بى‏نیاز مى‏کند کار شایسته و پسندیده است، زیرا به ولایت و دوستى ما نایل نمى‏شوند مگر با ورع و پرهیزگارى، و معذّبترین مردم در روز قیامت کسى است که عدالت و حقّ را بستاید و سپس خلاف آنچه مى‏گوید عمل کند.

آداب معاشرت اثر شیخ حرّ عاملی  ، باب اول

 بسم الله الرحمن الرحیم

آداب معاشرت در سفر و حضر

 1- باب اول در لزوم معاشرت با مردم از طریق اداى امانت، اقامه شهادت و راستگویى، همچنین در استحباب عیادت مریض و شرکت در تشییع جنازه، و خوشرفتارى نسبت به همسایگان و خواندن نماز در مسجد

1- معاویة بن وهب گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: با بستگان و سایر مردمى که با آنان معاشرت داریم چگونه رفتار کنیم؟

امام فرمود: امانت را به آنان برگردانید، و (به حق) شهادت دهید، چه به نفع آنان باشد یا به ضررشان و از بیماران آنها عیادت کنید، و در تشییع جنازه مردگانشان شرکت نمایید.

2- ابى اسامه زید شحّام گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: به آنان که از من اطاعت و به سخنانم عمل مى‏کنند سلام برسان، و به آنها بگو: شما را به تقواى خداى عز و جل، و پرهیزگارى در دین، و کوشش در راه خدا، و راستى در گفتار، و برگرداندن امانت به صاحبانش، و سجده طولانى، و خوشرفتارى نسبت به همسایگان سفارش مى‏کنم، زیرا حضرت محمد (ص) به همین منظور مبعوث شده است. و به کسانى که به شما اعتماد مى‏کنند چه نیکوکار باشند یا بدکار، امانت را برگردانید زیرا رسول خدا (ص) حتى به اداى سوزن و نخ سوزن [ که ظاهرا کم ارزش مى‏باشد ] فرمان داده است، صله رحم به جا آورید و در تشییع جنازه شرکت کنید و به عیادت بیمار بروید و اداى حقوق نمایید زیرا به کسى از شما مى‏توان جعفرى مذهب گفت که در دینش متّقى، و درست گفتار و امانتدار و با مردم خوشخو باشد، و چنین شخصى با این گونه کارهایش مرا مسرور مى‏سازد، و این است روش و آیین جعفرى.

اگر شیعه ما داراى این صفات نباشد برایم مایه اندوه و ننگ است، و مردم مى‏گویند: این است آیین جعفر صادق (ع)، به خدا سوگند پدرم [ امام باقر (ع) ] به من فرمود: کسى از پیروان حضرت على (ع) زینت قبیله‏اى است که از همه کس بیشتر اداکننده امانت، و برآورنده حقوق، و در گفتار و امانت از همه صادقتر باشد به گونه‏اى که اگر از هر کس در باره او سؤال شود بگویند مانند فلانى باید بود، زیرا از ما امانتدارتر و درست گفتارتر است. 3- معاویة بن وهب گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم با بستگان و کسانى که با آنها معاشرت داریم ولى بر مذهب ما نیستند چگونه رفتار کنیم؟

امام فرمود: به پیشوایانتان که از آنها پیروى مى‏کنید بنگرید و بدان گونه که آنها رفتار مى‏کنند عمل نمایید، سوگند به خدا پیشوایان شما از بیماران آنها عیادت مى‏کردند و در تشییع جنازه آنها حاضر مى‏شدند و اقامه شهادت مى‏کردند به نفع یا به ضرر آنها، و امانت را به آنان برمى‏گرداندند.

ترجمه العشرة وسائل الشیعة شیخ حرّ عاملی